İSTANBUL İLÇELERİNİN ADLARI NEREDEN GELİYOR?

İstanbul’un 39 ilçesi, yalnızca birer idari bölge değil; aynı zamanda binlerce yıllık tarihsel birikimin, kültürel çeşitliliğin ve coğrafi özelliklerin izlerini taşıyor. Bizans’tan Osmanlı’ya, halk anlatılarından doğal yapıya kadar uzanan bu isimler, şehrin çok katmanlı kimliğini yansıtıyor. İstanbul’un ilçe isimleri kimi zaman bir zanaatın izini, kimi zaman bir komutanın hatırasını, kimi zaman da bir doğa parçasının adını taşıyor. İşte İstanbul’un semt semt isim hikâyeleri:

TARİHTEN GELENLER

Fatih: İstanbul’un fethini gerçekleştiren II. Mehmet’e ithafen adlandırıldı.

Eyüpsultan: Fetih sonrası burada defnedilen Ebu Eyyûb el-Ensârî’nin manevi mirasını yaşatıyor.

Gaziosmanpaşa: Osmanlı’nın kahraman paşalarından Gazi Osman Paşa’ya ithafla anılıyor.

Bayrampaşa: Balkan Savaşları’nda şehit olan Bayram Paşa’nın adını taşıyor.

Avcılar: Osmanlı döneminde avcıların uğrak yeri olması nedeniyle bu ad verildi.

Beykoz: “Bey” (beylik) ve “koz” (koruluk) birleşimi; Osmanlı döneminden kalma.

Sancaktepe: Osmanlı’da askeri birliklerin sancak taşıdığı tepe.

Şile: Antik dönemde “Philea”; sahil ve denizle özdeşleşmiş bir bölge.

BİZANS’TAN OSMANLI’YA UZANANLAR

Maltepe: “Mal” (eşya) ve “tepe” birleşimi; Bizans döneminde askeri depo alanı olarak kullanılıyordu.

Üsküdar: Bizans dönemindeki “Skutari” isminden türedi.

Bakırköy: Bizans’taki “Makrohori” (büyük köy) adının halk arasında dönüşümünden geldi.

Silivri: Antik çağda “Selymbria” olarak bilinen yerleşimin bugünkü adı.

Pendik: Bizans döneminde “Pantikion” olarak anılıyordu.

Kartal: Bizans döneminde liman bölgesi olarak kullanıldığı için “Kartalimen” diye anılıyordu.

DOĞADAN ESİNLENENLER

Büyükçekmece: “Çekmece” gölüne yakınlığı nedeniyle; ayırt edici olması için “büyük” adı verildi.

Küçükçekmece: Büyükçekmece’ye göre daha küçük göl ve yerleşim.

Bağcılar: Eskiden üzüm bağlarıyla ünlüydü; bağcılıkla uğraşanların yaşadığı yerdi.

Sarıyer: Sarı kumlar veya “Sarı” lakaplı bir ağadan geldiği rivayet edilir.

Tuzla: Bölgedeki tuz gölü ve üretim faaliyetlerinden adını aldı.

Çatalca: Çatal biçimli vadiler ve akarsular nedeniyle bu adla anıldı.

Zeytinburnu: Zeytinlik alanlar ve burun şeklindeki coğrafi yapıdan dolayı adlandırıldı.

Güngören: Açık ve güneş gören arazi olduğu için bu isim verilmiştir.

ZANAAT VE MESLEK İZLERİ

Şişli: Osmanlı döneminde “şiş” ustalarının yaşadığı el sanatları merkeziydi.

Kağıthane: Kağıt üretiminin yapıldığı bir sanayi bölgesi olarak biliniyordu.

Beşiktaş: Taş iskele anlamındaki “Beşik Taşı”ndan türedi; Barbaros Hayrettin Paşa’nın limanı olarak da anılır.

YENİ YERLEŞİMLER

Bahçelievler: Cumhuriyet döneminde planlı bahçeli evlerin yapıldığı bölge.

Ataşehir: “Ata” (öncü) ve “şehir” birleşimiyle 2008’de kurulan yeni bir yerleşim bölgesi.

Başakşehir: Tarımı simgeleyen “başak” ve şehir birleşimiyle adlandırıldı.

Esenyurt: “esen” ve “yurt” kelimelerinin birleşimiyle huzurlu yerleşim anlamı taşıyor.

Beylikdüzü: Yerleşim yeri olarak yeni olsa da adını beylik döneminde düzlük arazi olarak kullanılmasından almıştır.

HALK ANLATILARI VE EFSANELER

Kadıköy: Osmanlı kadısının burada yaşaması nedeniyle “Kadı’nın köyü” olarak anıldı.

Beyoğlu: Venedik elçisinin oğlunun burada yaşaması nedeniyle bu adla anıldı.

Arnavutköy: Osmanlı döneminde Arnavut yerleşimcilerin bölgeye yerleşmesiyle adını aldı.

SEMT İSİMLERİ

Ayrılık Çeşmesi: Osmanlı döneminde hacca gidecek kafilelerin toplandığı ve yakınlarıyla vedalaştığı yer olduğu için bu adı aldı.

Bahariye: Bahar aylarında hareketliliğin arttığı bir bölge olması nedeniyle ‘bahariye’ yani bahara ait anlamından gelir.

Kalamış: Yunanca “sazlık, kamışlık” anlamındaki Kalamis zamanla Kalamış’a dönüştü.

Cihangir: Kanuni Sultan Süleyman’ın oğlu Cihangir için yaptırdığı cami semte adını verdi.

Ağa Camii: İstiklal Caddesi’ndeki camiyi yaptıran Galatasaray Ağası Hüseyin Efendi’den adını alır.

Akaretler: Sultan Abdülaziz döneminde kira geliri sağlamak için yapılan binalardan dolayı “akaret” yani gelir getiren yer.

Taksim: 19. yüzyılda kente gelen suyun dağıtıldığı nokta olduğu için bu ad kullanıldı.

Okmeydanı: Fatih Sultan Mehmet’in okçular için yaptırdığı Tekke-i Tîrendezan nedeniyle bu ad verildi.

Akaratler, Maçka, Dolmabahçe: Bir dönem koy olan bölgenin Osmanlı tarafından doldurulması sonucu Dolmabahçe adını aldığı biliniyor.

Çengelköy: Osmanlı dönemi gemi çapalarının yapıldığı yer olduğu için “çengel”den gelir.

Kandilli: Padişah dönüşlerinde yakılan kandillerden dolayı bu adı aldığı rivayet edilir.

Beykoz: Bizans döneminde kullanılan Amykos adından sonra Osmanlı'da “Bey köyü” anlamına evrildiği düşünülür.

Balat: Rumca “saray” anlamındaki palation sözcüğünden gelir.

Cibali: İstanbul’un fethine katılan komutan Cebe Ali Bey’in adından türemiştir.

Kazlıçeşme: Üzerinde kaz kabartmaları bulunan tarihi çeşmeden adını alır.

Unkapanı: Osmanlı’da unların depolandığı “kapan” adı verilen pazaryerinden gelir.

Cerrahpaşa: Cami ve külliyeyi yaptıran Sadrazam Cerrah Mehmet Paşa’dan alır.

Emirgan: IV. Murat’ın Emirgüneoğlu'na bağışladığı bölge nedeniyle bu ad ortaya çıkmıştır.

İstinye: Bizans dönemindeki adı Stenia’nın zamanla İstinye’ye dönüşmüş hâlidir.

Abide-i Hürriyet: “Özgürlük Anıtı” anlamına gelen anıtın bulunduğu bölgenin adıdır.

Bomonti: 1902’de kurulan Bomonti Bira Fabrikası’ndan adını aldı.

Feriköy: Levanten Ferry ailesinin köşkünden dolayı yöre Ferry’nin köyü olarak anılmış, zamanla Feriköy’e dönüşmüştür.

Altın Boynuz (Haliç): Rumca Hriso Keras “altın boynuz” anlamına gelir; iki derenin birleşimiyle boynuzu andırdığı için bu ad verilmiştir.

Bahariye (Haliç): Osmanlı padişahlarının bahar aylarında gittiği kıyı şerididir.